Հանրային ռադիոյի «Ես առողջ եմ» հաղորդման հյուրը «Ուիգմոր կանանց և երեխաների հիվանդանոց»-ի ուրոգինեկոլոգիական ծառայության պատասխանատու Զարուհի Գրիգորյանն է: Հետաքրքիր զրույց այն մասին, թե՝ Ինչու՞ է կարևոր կնոջ առողջության նկատմամբ հոգատարության նոր մշակույթի ձևավորումը, Որո՞նք են կանոնավոր հետազոտությունների առավելությունները, Ի՞նչ նոր մոտեցումներ կան գինեկոլոգիայի և ուրոգինեկոլոգիայի ոլորտում, Ո՞ր դեպքերում է խիստ անհրաժեշտ այցելել ուրոգինեկոլոգին:

ԵՐԵՎԱՆ, 17 ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ, ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ: «Ուիգմոր կանանց և երեխաների հիվանդանոց»-ը հայտնում է դեկտեմբերի 21-ին մանկական վիրաբուժության բաց դռների օրվա մասին։ Նշված օրը մասնագետների խորհրդատվությունները կատարվելու են անվճար և առանց ուղեգրի։ Ինչպես «Արմենպրես»-ին տեղեկացրին Ուիգմորից, բաց դռների օրերի նախնական հերթագրումների գրանցումները իրականացվում են +374 12 34 56 78 հեռախոսահամարով։Խորհրդատվություն տրամադրվելու է հետևյալ խնդիրների դեպքում՝«Բաց դռների օրերը լավ հնարավորություն են ծանոթանալու Ուիգմորի բժշկական անձնակազմին, հիվանդանոցի տեխնիկական հագեցվածությանը և կիրառվող բուժման առանձնահատկություններին և մեթոդներին։Ուիգմորում մանկական վիրաբուժության կարևոր ուղղություններից է մանկական ուրոլոգիան․ մեր թիմը սերտ համագործակցում է ոլորտի անվանի մասնագետների հետ՝ համատեղ աշխատելով հիվանդանոցում, ինչպես նաև բժիշկներին վերապատրաստելով արտերկրում», - նշում է վիրաբուժական ծառայությունների ղեկավար Արայիկ Կարապետյանը։Մանկական վիրաբույժ Կարեն Մելքումյանը մի քանի անգամ վերապատրաստում է անցել Մինսկում՝ Բելառուսի գլխավոր մանկական ուրոլոգ Վ․Դուբրովի ղեկավարությամբ, ուսումնասիրելով Բելառուսի մանկական ուրոլոգիայի հանրապետական կենտրոնի փորձն ու կիրառվող մոտեցումները։մանկական վիրաբույժ Կարեն Մելքումյան«Ուիգմոր կանանց և երեխաների հիվանդանոց»-ը շարունակում է զարգացնել և կատարելագործել նաև մանկական վիրաբուժական ծառայությունները՝ առանձնահատուկ ուշադրություն դարձնելով անհետաձգելի և նորածնային վիրաբուժությանը։ Հիվանդանոցի ժամանակակից տեխնիկական հագեցվածությունը ապահովում է այնպիսի միջամտությունների հասանելիություն, որոնք հաճախ երեխայի կյանքի փրկության համար վճռորոշ են», - նշում է Ա. Կարապետյանը։Ըստ նրա խոսքերի, անհետաձգելի վիրաբուժության կարևորությունն անգնահատելի է․ հաճախ հաշված րոպեներն են որոշում երեխայի կյանքի և ապագա առողջության հարցը․ «Ուիգմոր»-ի վիրաբուժական թիմի անդամ, բժիշկ Մարատ Մովսիսյանը վերապատրաստվել է հիվանդանոցի գործընկեր «Valley Children's healthcare» ԱՄՆ մանկական լավագույն հիվանդանոցում՝ անհետաձգելի վիրաբուժության կազմակերպում ուղղությամբ, որը Հայաստանում զարգացման և կատարելագործման կարիք ունի։մանկական վիրաբույժ Մարատ ՄովսիսյանՆորածնային վիրաբուժության ծառայության շրջանակում «Ուիգմոր»-ում սերտ համագործակցության շղթա է ձևավորվել նաև վիրաբույժների, նյարդավիրաբույժների և ռադիոլոգների միջև և մյուս նեղ մասնագետների միջև։«Հղիության հսկողության ընթացքում իրականացվող նախածննդյան հետազոտությունները մեզ թույլ են տալիս նախապես բացահայտել պտղի զարգացման խնդիրները», - պատմում է Ա․Կարապետյանը։ «Եթե հայտնի է, որ երեխային ծնվելուց հետո վիրահատական միջամտություն է անհրաժեշտ, նախապես մշակվում է ծննդալուծման և անհապաղ վիրահատության պլանը՝ ապահովելով երեխայի կյանքի փրկության և կյանքի որակի առավելագույն հնարավորությունը»։ Ամբողջական տարբերակը կարդացեք այս հղումով։

Հայաստանի առողջապահությունը՝ օտարերկրյա ներդրողների ուշադրության եւ միջազգային համագործակցությունների կենտրոնում․ զրուցել ենք գործարար, բրիտանական «Wigmore Medical» ընկերության համահիմնադիր, հայկական «ՖարմաՏեք» ընկերության համահիմնադիր, «Ուիգմոր Քլինիք» եւ «Ուիգմոր Գրուփ» բժշկական կենտրոնների համահիմնադիր եւ ներդրող Բեդրոս Եղիայանի հետ:- Պարոն Եղիայան, դուք ծնվել եք Կիպրոսում, ապրում եք Մեծ Բրիտանիայում եւ Ձեր մասնագիտական գործունեությունը կապված է «Wigmore Medical» միջազգային դեղագործական ընկերության հետ։ Միեւնույն ժամանակ, ամուր եւ հաստատուն կապ ունեք Հայաստանի հետ․ արդեն 30 տարի է հաճախակի այցելում եք Հայաստան, այստեղ ունեք տարբեր համագործակցություններ եւ ակտիվ գործունեություն, սակայն երբեւէ հանրային ելույթով հանդես չէիք եկել:- Ոչ հանրային մարդ լինելը մտածված դիրքորոշում չէ. պարզապես միշտ առաջնահերթություն եմ տվել բուն գործունեությանս, առանց «երեւալու» ձգտումի։ Այսպես ես ինձ հանգիստ եմ զգում եւ աշխատանքիս վրա կենտրոնացած։ Այս անգամ այցիս յուրահատուկ հոբելյան է (ժպտում է-խմբ.)․ սա Հայաստան՝ իմ 275-րդ այցն է, լավ առիթ է հետահայաց դիտարկել անցած ուղին:- Պատմեք Հայաստան Ձեր առաջին այցի մասին: Գիտենք, որ այն 1993 թվականին էր։- Շրջադարձային էր 1988 թվականի երկրաշարժը: Որպես հայ միշտ մոտ ենք եղել հայոց լեզվին ու մշակույթին՝ եւ՛ ընտանիքով, եւ՛ ընկերներով։ Սակայն երբեք Հայաստանում չէի եղել, հայրենիքը մի գեղեցիկ, լուսավոր ու հեռավոր գաղափար էր։ Երկրաշարժը մտերմացրեց, ստիպեց գալ ու «շոշափել» Հայրենիքը։ Այդ տարիներին գործընկեր կազմակերպությունների հետ (Aid Armenia) անհրաժեշտ իրեր էինք հավաքում, ուղարկում Հայաստան: Հենց այդ ժամանակ էր, որ մեր աջակցությամբ Վանաձորում կառուցվեց եւ կահավորվեց «Նարեկ» մանկական հիվանդանոցը. այդ ժամանակ լոնդոնյան «Wigmore Medical»-ի արտադրանքը մեծապես բժշկական սարքավորումներն էին։ Առաջին այցս Հայաստան 1993 թվականի նոյեմբերին էր: Հիշում եմ՝ Հաղթանակի կամրջից նայում էի Երեւանին: Մութ էր ամենը, մշուշի մեջ: Մտածեցի՝ Հայաստան դրախտավայրն է: Անլույս մեր դրախտը…- Իսկ ինչպե՞ս ստացվեց, որ այդ «անլույս դրախտավայրում» ներդրումային գործունեություն սկսեցիք։- Նոր անկախություն կար, նորը ստեղծելու մեծ հույս կար։ Որտեղ շատերը միայն մութը, ցուրտը եւ վատը տեսան, ես տեսա նոր հնարավորություններ, եւ Հայաստանից շատ դրական տպավորված եւ նոր գաղափարներով վերադարձա։ Ընկերներս զարմանում էին՝ արդյո՞ք նույն Հայաստանն եմ գնացել։ Իմ առաջին այցից հետո, 1995 թվականին գործարար ընկերներիս հետ միտք ունեցանք Հայաստանում գործունեություն սկսել եւ 1997-ին բացեցինք «ՖարմաՏեք» դեղագործական ընկերությունը։ 1995-ից ի վեր ես շատ հաճախ եմ Հայաստան գալիս։«ՖարմաՏեք»-ի շենքը - Պատմեք, խնդրեմ, Ձեր նախագծերի մասին։- 2012 թվականին այցով Արագածոտնի մարզում էինք, այցելեցի Կոշ համայնքի ամբուլատորիան։ Այնտեղ նոր հիմնված մեծ բժշկական կենտրոն կար, որն ամբողջությամբ կահավորեցինք Լոնդոնի «Wigmore Medical»-ից ներկրված կահույքով ու սարքավորումներով, եւ կենտրոնը գործարկվեց։Բեդրոս Եղիայանը՝ «Ուիգմոր կանանց եւ երեխաների հիվանդանոց»-ի բացմանը Շատ հետաքրքիր սկիզբ ունեցավ Ուիգմորի հիմնադրման պատմությունը. մի օր հանդիպեցի աշխարհահռչակ ողնաշարի վիրաբույժի, որը պատմեց, որ հաճախ է Հայաստանում վիրահատություններ իրականացնում։ Նա մի միտք հնչեցրեց, որը գործողությունների շղթայի սկիզբ դարձավ․ «երանի գոնե մեկ՝ համապատասխան կահավորանքով վիրահատարան եւ իրեն կից մեկ զննման սենյակ լիներ, որպեսզի հնարավոր լիներ վիրահատությունները պատշաճ որակով իրականացնել Հայաստանում»։ Այդպես մի ծանոթությունից, մի մտքից, մեկ վիրահատարանի անհրաժեշտությունից սկիզբ առավ արդեն բոլորին հայտնի Պուշկինի 56 հասցեում գտնվող Ուիգմոր Քլինիքի պատմությունը։ Մեկ վիրահատարանը եւ կից սենյակը «գրավեցին» շենքը, եւ արդեն 2017 թվականին ամբողջ ծավալով գործարկվեց «Ուիգմոր Քլինիք»-ը՝ օրթոպեդիայի եւ վնասվածքաբանության բժշկական կենտրոնը։ «Ուիգմոր Քլինիք»-ի գործարկումից մեկ տարի անց շենքում մեկնարկեց մանկաբուժական ծառայությունը։ Ի սկզբանե դա նախատեսված չէր՝ մանկաբուժական ծառայության ավելացումը ամբողջությամբ թելադրված էր աճող պահանջարկով։ Շատ արագ հասկացանք, որ «Քլինիքի» շենքում մանկաբուժական աճող պահանջարկը հնարավոր չէր բավարարել. նոր եւ ավելի մեծ հիվանդանոցի անհրաժեշտություն առաջացավ։ Սկսեցինք մտածել առաջին հայացքից անհնարին թվացող մանկական հիվանդանոցի գաղափարի մասին։ Շա՜տ համարձակ միտք էր. հիվանդանոցի կառավարման ծավալն ու գործընթացները շատ են տարբերվում օրթոպեդիայի փոքր կլինիկայից։«Ուիգմոր կանանց եւ երեխաների հիվանդանոցը» Մյուս կողմից ներդրումների հարց ունեինք. Քլինիքը մեծապես Լոնդոնի «Wigmore Medical»-ի ներդրումներով էինք հիմնադրել, իսկ այս փուլում ավելի մեծ ռեսուրսների եւ ներդրումների կարիք ունեինք։ Այդպիսով, Ուիգմորի շուրջ միավորեցի գործընկերներիս՝ 5 գործարար ներդրողների տարբեր երկրներից՝ Մեծ Բրիտանիա, Իսրայել, Մոնակո եւ Լիբանան։ Նրանք միացան այս գաղափարին՝ հավատալով Ուիգմորի տեսլականին եւ զարգացման գաղափարներին, եւ ոգեշնչված Ուիգմոր Քլինիքի հաջողության պատմությամբ։«Ուիգմոր կանանց եւ երեխաների հիվանդանոցի» սպասասրահը Մեր նպատակն էր, որ Քլինիքը շարունակի իր մասնագիտական գործունեությունը մեծահասակների համար, իսկ մանկական ծառայությունները՝ արդեն ընդլայնված եւ համալիր, մատուցվեն առանձին հաստատությունում՝ մանկական հիվանդանոցում։«Ուիգմոր կանանց եւ երեխաների հիվանդանոցի» սպասասրահը Զրոյից հիվանդանոցի բացման ամենադժվար խնդիրներից էր թիմը՝ մարդիկ: Համաձայնեք, որ շատ դժվար է գործարկել որեւէ կառույց, եթե թիմակիցներ չունես։ Սակայն այս պարագայում ճշմարտությունն այն էր, որ արդեն կար կորիզը, կար թիմ, համախմբված մի մեծ գաղափարի շուրջ, եւ կային երկրում նոր որակ, մշակույթ բերելու եւ կրթվելու, առաջ գնալու պատրաստ բժիշկներ։ - Դուք կայացած գործարար եք Մեծ Բրիտանիայում․ որո՞նք էին Հայաստանում ներդրումային գործունեություն ծավալելու Ձեր շարժառիթները, հատկապես եթե հաշվի առնենք առողջապահության ոլորտի յուրահատկությունները բիզնեսի տեսանկյունից, Հայաստանի փոքր շուկան եւ ներդրումային առումով թերեւս ոչ շատ մրցակցային լինելը: - Երեւի խենթ լավատես եմ (ծիծաղում է-խմբ.), ինչն անհրաժեշտություն է այս պարագայում։Ես մասնագիտությամբ դեղագործ եմ եւ հայ եմ։ Եթե հայ ես եւ հայ լինելը քեզ համար կարեւոր է, անվերադարձ կապված ես Հայաստանին եւ միակ տեղը, որտեղ պիտի ուժ դնես, այստեղ է։ Այլ տեղ իմաստ չունի։Հարցազրույցի ամբողջական տարբերակը կարդացեք այս հղումով։

ԵՐԵՎԱՆ, 12 ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ, ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ։ Երկու տարի առաջ Երևանում՝ Հրաչյա Ներսիսյան 10/7 հասցեում բացվեց «Ուիգմոր կանանց և երեխաների հիվանդանոց»-ը: Հիվանդանոցի մեծ թիմը կամ «Ուիգմոր ընտանիքը», ինչպես իրենք են նշում, ողջ տարի նվիրված աշխատել է հավատարիմ իրենց՝ համակարգային փոփոխություն բերելու տեսլականին։Բազմաթիվ միջազգային համագործակցություններ, անվանի մասնագետների այցեր, գիտաժողովներ, կրթական բազում նախագծեր, որակի մշտադիտարկման համակարգի զարգացում, և, իհարկե, հազարավոր կյանքեր, որոնց վրա Ուիգմորը ունեցել է դրական ներազդեցություն․․․Բեղուն 2024-ը և գալիք 2025-ի անելիքները ամփոփում է հիվանդանոցի ղեկավար թիմը։  Հրաչուհի Ղազարյան, «Ուիգմոր կանանց և երեխաների հիվանդանոց»-ի բուժական գծով փոխտնօրեն Որպես բուժական գծով փոխտնօրեն ամփոփեմ 2 տարեկան դարձած` քրոնոլոգիական ժամանակաշրջանով փոքր, իսկ հիվանդանոցի տեսանկյունից՝ մեծ, ձեռքբերումները։ Այս տարին նշանավորվեց նորածնային (նեոնատալ) ծառայության՝ նորածնային ինտենսիվ թերապիայի և խնամքի բաժանմունքի գործարկմամբ, որտեղից արդեն իսկ ունենք մեր առաջին փոքրիկ «շրջանավարտները»։Մեր ձեռքբերումներից է միջազգային չափանիշներին համապատասխան «ամենա բժշկությունը», որը մեր հիվանդանոցում հնարավոր է դարձել թիմային աշխատանքի, ներհիվանդանոցային ուղեցույցերի, գործելակարգերի մշակման և ներդրման շնորհիվ։ Անպայման ցանկանում եմ անդրադառնալ մանկաբույժների և մանկաբուժական նեղ մասնագետների նոր սերունդ կրթելու առաքելությանը՝ որպես Առողջապահության ազգային ինստիտուտի ամբիոնի կլինիկական բազա․ սա եզակի հնարավորություն է կլինիկական օրդինատորների համար անցնելու արևմտյան «ռեզիդենտուրայի» մոդելին համապատասխան ուսումնառություն։Մեր ամենամեծ ձեռքբերումը Ուիգմորում յուրաքանչյուր օր ցուցաբերվող ապացուցահեն, բուժառուակենտրոն և ընտանիքակենտրոն բուժօգնությունն է։ Շահանե Մնացականյան, «Ուիգմոր կանանց և երեխաների հիվանդանոց»-ի գործառնական գծով փոխտնօրեն«Ուիգմոր կանանց և երեխաների հիվանդանոց»-ը երկու տարեկան է, սակայն որակի մշտադիտարկման և կառավարման ուիգմորական համակարգի շուրջ սկսել ենք աշխատել դեռ մինչև հիվանդանոցի բացումը։ Ինչպես հիվանդանոցի նախագծման սկզբում, այնպես էլ այսօր, որակյալ և անվտանգ բուժօգնությունը մեր մեծագույն առաջնահերթությունն է։ Հիվանդանոցաշինության միջազգային չափանիշներին համապատասխան շենք կառուցելը, բանիմաց ու հոգատար անձնակազմ ներգրավելը, հիվանդանոցային ընթացակարգերի ստանդարտացումը բարդ աշխատանք է, մեծ հաստատակամություն և թիմի ամենօրյա կարգապահություն ու նվիրում պահանջող գործընթաց։Հետահայաց նայելով այս երկու տարուն՝ հպարտորեն կարող եմ ասել, որ շատ կարճ ժամանակահատվածում հաջողել ենք  որակի գործուն համակարգ ստեղծել և ներդնել։Ուիգմորի մեծագույն ձեռքբերումը համարում եմ մեր ողջ թիմի նվիրումը և ձգտումը հիվանդանոցային որակի մշակույթի շարունակական բարելավմանը։Ուիգմորում մենք բոլորս գիտակցում ենք․ որակի մրցավազքում չկա վերջնակետ։Նարինե Նավասարդյան, «Ուիգմոր կանանց եւ երեխաների հիվանդանոց»-ի հիվանդանոցային գործընթացների համակարգող 2024թ․ հունիսի 1-ին Ուիգմորում «ծնվեց երջանկությունը»․ տարին նշանավորվեց Ուիգմորի մանկաբարձական ծառայության և ծննդատան մեկնարկով՝ առաջարկելով «փափուկ ծննդաբերության» հայեցակարգ և նորարարական LDR (Labor, Delivery, Recovery) մոդելը Հայաստանում՝ հիմնվելով միջազգային լավագույն փորձի վրա։Ծննդօգնության ծառայության հետ մեկտեղ «Ուիգմոր»-ում մեկնարկեց «Ապագա ծնողների դպրոցը»՝ խրախուսելով և մայրերի, և հայրերի կրթությունը։«Առողջ հասարակության հիմքն առողջ կինն է». առաջնորդվելով այս մոդելով «Ուիգմոր կանանց եւ երեխաների հիվանդանոց»-ում մատուցում ենք կանանց առողջության բոլոր ծառայությունները՝ հարմարեցված կնոջ կյանքի յուրաքանչյուր փուլի համար։Մենք առաջնորդվում ենք առողջ կին, առողջ երեխա, առողջ ընտանիք, առողջ հասարակություն սկզբունքով՝ չտարանջատելով կնոջ եւ երեխայի առողջությունը։Ի լրումն մի շարք համագործակցությունների 2024թ.-ին Ուիգմոր հիվանդանոցը համագործակցության հուշագիր կնքեց Նյու-Յորքի «Bassett Medical Center»-ի հետ՝ ուղղված կանանց առողջության մասնագետների շարունակական կրթությանը։ Տաթևիկ Քոլոյան, «Ուիգմոր կանանց եւ երեխաների հիվանդանոց»-ի զարգացման գծով փոխտնօրենՕրինակելի է Ուիգմորի նվիրվածությունը առողջապահության գերազանցությանը։ Այս երկու տարին հագեցած են եղել նշանակալի քայլերով և ձեռքբերումներով՝ Հայաստանում միջազգային ստանդարտներին համապատասխան որակյալ բուժօգնություն զարգացնելու նպատակով։Ամփոփելով բեղուն և եռուն 2024 թվականը՝ մեր ձեռքբերումներից առանձնահատուկ են 9 նոր միջազգային համագործակցությունները զարգացած երկրների լավագույն բուժհաստատությունների և մասնագետների հետ՝ և մանկաբուժական և կանանց առողջության ոլորտում։Միջազգային գործընկերությունների շրջանակում 2024թ․ Ուիգմորում հյուրընկալել ենք շուրջ 50 ճանաչված մասնագետների՝ միասին աշխատելով և կիսելով փորձառությունը։Ինչպես նաև, այս տարի Ուիգմոր հիվանդանոցի 17 բժիշկ հնարավորություն է ստացել վերապատրաստվելու ԱՄՆ և եվրոպական լավագույն բուժհաստատություններում։Տարին ունեցել է նաև շատ հագեցած կրթական օրակարգ․ իրականացրել ենք 125 կրթական նախաձեռնություն, ներառյալ 3 միջազգային գիտաժողովներ, 62 կրեդիտավորված դասընթացներ բուժաշխատողների համար Երևանում և ՀՀ մարզերի 16 քաղաքներում, և 60 կրթական միջոցառում ծնողական համայնքի և լայն հասարակության համար։Ամբողջական նյութը կարդացեք այս հղումով։

«Չկա ավելի մեծ երջանկություն, քան տեսնել` ինչպես է ոտքի կանգնում չքայլող երեխան», - ասում է «Ուիգմոր կանանց և երեխաների հիվանդանոց»-ի մանկական օրթոպեդիայի և վնասվածքաբանության ծառայության պատասխանատու, մանկական վնասվածքաբան-օրթոպեդ Կարեն Քոլոյանը: Մեդիամաքսի հետ զրույցում նա պատմել է Հայաստանում վնասվածքաբան-օրթոպեդի մասնագիտության զարգացման, «Ուիգմոր»-ի մանկական օրթոպեդիայի և վնասվածքաբանության ծառայության աշխատանքի մասին, ներկայացրել երեխաների մոտ ամենից հաճախ հանդիպող պաթոլոգիաները: Գեորգի Մխոյան՝ ֆանտաստիկ մարդ, ով կրթեց մանկական օրթոպեդների սերունդ Հայաստանում մանկական օրթոպեդիայի հիմնադիրներից մեկն իմ ուսուցիչն էր՝ պրոֆեսոր Գեորգի Մխոյանը: 1980-ականներին նա պաշտպանել էր դոկտորականը Մոսկվայում, վերադարձել ու Երևանի Վնասվածքաբանության և օրթոպեդիայի ինստիտուտում ստեղծել մանկական օրթոպեդիայի բաժանմունքը: Այդ ժամանակ էր, որ իր շուրջ հավաքեց երիտասարդ բժիշկների թիմ, որոնցից մեկն էլ ես էի: Կարող եմ ասել՝ ոչ միայն հրաշալի մասնագետ էր, այլև՝ ֆանտաստիկ մարդ, որից շատ եմ սովորել: Նա Հայաստանի համար կրթեց մանկական օրթոպեդների մի ամբողջ սերունդ: Այս մասնագիտությունը զարգացման բուռն փուլ անցավ 1988թ. Սպիտակի երկրաշարժից հետո, երբ ունեինք վնասվածքներով բազմաթիվ երեխաներ: Հետո Արցախյան առաջին պատերազմն էր: Սպիտակի երկրաշարժն ու Արցախյան պատերազմները Օրթոպեդ-վնասվածքաբանները շատ ծանր ժամանակներ են անցել հատկապես 90-ականներին: Պետք էր ինչ-որ կերպ աջակցել երկրաշարժի հետևանքով տուժածներին, այն դեպքում, երբ սահմանները փակ էին, պատերազմի մեջ էինք, չկար լույս, ջեռուցում, չունեինք անհրաժեշտ գործիքներ կամ նյութեր: Իհարկե, օգնության էին հասնում մեր արտասահմանյան ընկերներն ու գործընկերները: Լուսանկարը` Մեդիամաքս Մասնագիտական հետհայացք գցելով՝ կարող եմ ասել, որ հենց այդ ծանր ժամանակներում, խիստ անհրաժեշտությունից ելնելով, սկսեց ձևավորվել վնասվածքաբանությունը՝ որպես նեղ մասնագիտական ուղղություն։ Արցախյան առաջին պատերազմի տարիներին աշխատել եմ տեղում՝ Ստեփանակերտում, երբ Շուշին դեռ ադրբեջանցիների ձեռքում էր: Եղել եմ նաև Գետաշենում՝ «Օղակ» գործողության ժամանակ ու այնտեղից Հայաստան վերադարձել վերջին ուղղաթիռով: 2020թ.-ի պատերազմի ժամանակ ուժերը կենտրոնացրեցինք Երևանում. «Ուիգմոր Քլինիք»-ում հետաձգեցինք բոլոր պլանային վիրահատությունները՝ ընդունելով միայն պատերազմի վիրավորներին: Նորածինների կոնքազդրային հոդերի պարտադիր ստուգումը Մասնագիտության զարգացման սկզբնական փուլում՝ հետերկրաշարժյան ու պատերազմական տարիներին, մենք հիմնականում զբաղվում էինք վնասվածքներով: Քիչ թվով օրթոպեդիկ վիրահատություններ էին կատարվում և բազմաթիվ պաթոլոգիաներ Հայաստանում չէին բուժվում, օրինակ՝ ողնաշարի խնդիրները, մանկական ուղեղային կաթվածը, իսկ երեխաների ոսկրային և փափուկ հյուսվածքների ուռուցքների բուժումը գրեթե բացակայում էր: Լուսանկարը` Կարեն Քոլոյանի անձնական արխիվԱյդ ծանր տարիներից հետո ինձ բախտ վիճակվեց մեկ տարի վերապատրաստվել ԱՄՆ-ում, որտեղ ստացա լիցենզիա եւ անձամբ էի մասնակցում վիրահատությունների: Վերադարձից հետո հասկացա՝ պետք է ընդլայնել այս ոլորտում մեր բուժօգնության ծավալները:Հարցազրույցի ամբողջական տարբերակը կարդացեք այս հղումով։