Գեստացիոն դիաբետը առաջին անգամ հղիության ընթացքում հայտնաբերված գլյուկոզի մակարդակի բարձրացումն է։Գեստացիոն դիաբետը զարգանում է հղիությանը բնորոշ հորմոնալ փոփոխությունների հետևանքով և պահանջում է, ինչպես ապագա մայրիկի, այնպես էլ մասնագետների ուշադրությունն ու վերահսկումը։ Ինչո՞ւ է գեստացիոն դիաբետը զարգանում հենց հղիության ընթացքում Հղիության ընթացքում կնոջ օրգանիզմը անցնում է խորքային հորմոնալ վերակառուցումների և փոփոխությունների միջով։ Ընկերքը (պլացենտա) սկսում է արտադրել հղիությունն ապահովելու և պահպանելու համար անհրաժեշտ հորմոններ, սակայն այդ նույն հորմոնները կարող են նվազեցնել բջիջների ինսուլինի նկատմամբ զգայունությունը՝ առաջացնելով կայունություն ինսուլինի հանդեպ, ինսուլինառեզիստենտություն։ Որպեսզի օրգանիզմը հաղթահարի այս վիճակը, ենթաստամոքսային գեղձը պետք է արտադրի ավելի շատ ինսուլին։ Եթե այն չի հասցնում բավարար քանակությամբ արտադրել, արյան մեջ գլյուկոզի մակարդակը բարձրանում է՝ առաջացնելով գեստացիոն դիաբետ։ Կարևոր է նշել, որ գեստացիոն դիաբետը ամենևին ապագա մայրիկի մեղքը չէ։ Այն հղիության բնական գործընթացների բավական հաճախ հանդիպող հետևանք է, որը պարզապես պահանջում է աչալուրջ մասնագիտական վերահսկում։Հղիների համար գլյուկոզի նոր նորմեր․ ինչո՞ւ են դրանք սովորականից ավելի ցածր Հղիության ընթացքում գործում են գլյուկոզի ավելի ցածր նորմեր։ Պատճառը հետևյալն է․ գլյուկոզը հեշտությամբ անցնում է ընկերքի միջով և կարող է ազդել պտղի զարգացման վրա։ Մոր մոտ գլյուկոզի նորմայից բարձր ցուցանիշները կարող են հանգեցնել խնդիրների ինչպես մոր, այնպես էլ ապագա երեխայի մոտ։ Որոնք են հնարավոր խնդիրները․ Պտղի մեծ չափերը (մակրոսոմիա); ծննդաբերության ընթացքի բարդությունները; նորածնի հիպոգլիկեմիայի ռիսկը (մեծ քանակով ինսուլինի պատճառով); հղի կնոջ զարկերակային ճնշման բարձրացումը: Այս ամենից ելնելով միջազգային գործելակարգերը խորհուրդ են տալիս հղիության ընթացքում ավելի խիստ վերահսկել արյան գլյուկոզի մակարդակը և ժամանակին հայտնաբերել ցանկացած շեղում։ Պարտադիր թեստ Հայաստանում․ ի՞նչ է փոխվել 2024 թվականից Հայաստանում բոլոր հղի կանայք պարտադիր պետք է անցնեն օրալ գլյուկոզա-տոլերանտային թեսթ (ՕԳՏԹ)՝ հղիության 24–28 շաբաթում, անկախ նրանից՝ ունեն ռիսկի գործոններ, թե ոչ։ Սա կարևոր քայլ է բարդությունների կանխարգելման ուղղությամբ, քանի որ գեստացիոն դիաբետը շատ հաճախ չի ունենում արտահայտված ախտանիշներ։ Կինը կարող է իրեն լավ զգալ և չկասկածել շաքարի բարձրացման մասին։ ՕԳՏԹ-ը թույլ է տալիս ճշգրիտ հասկանալ՝ արդյոք օրգանիզմը ճիշտ է արձագանքում գլյուկոզի ծանրաբեռնվածությանը։Ինչո՞ւ է կարևոր ժամանակին հայտնաբերել գեստացիոն դիաբետը Հղիության ընթացքում գլյուկոզի բարձր մակարդակը կարող է առաջացնել մի շարք բարդություններ․ պտղի չափերի արագ աճ (մակրոսոմիա), ծննդաբերության բարդություններ, պտղաջրերի քանակի մեծացում նորածնի հիպոգլիկեմիայի ռիսկ, բարձրացած ճնշում և պրեէկլամպսիա, կեսարյան հատման և վաղաժամ ծննդաբերության հավանականության մեծացում։ Ժամանակին հայտնաբերման և ճիշտ կառավարման դեպքում հնարավոր է այս բոլոր բարդություններից խուսափել։ Գեստացիոն դիաբետի վերահսկում և բուժում Գեստացիոն դիաբետ ունեցող կանանց մեծ մասը հաջողությամբ կառավարում է արյան մեջ գլյուկոզի մակարդակը՝ ճիշտ սննդակարգի և ֆիզիկական ակտիվության միջոցով։ Եթե այս միջոցները բավարար չեն, կարող է նշանակվել ինսուլին։ Կարևոր է իմանալ․ ինսուլինը ժամանակավոր է և չի առաջացնում կախվածություն, լիովին անվտանգ է պտղի համար, նշանակվում է միայն մասնագետի հսկողությամբ։ Կանանց մեծ մասը դադարեցնում է ինսուլինը ծննդալուծումից հետո, երբ գլյուկոզի մակարդակը վերադառնում է նորմայի։ Արդյո՞ք պետք է վերահսկվել ծննդաբերությունից հետո Հաճախ ծննդաբերությունից հետո գլյուկոզի մակարդակը կայունանում է, վերադառնալով նորմին, սակայն պետք է հիշել, որ գեստացիոն դիաբետի պատմություն ունեցող կանայք ունեն հետագայում 2-րդ տիպի դիաբետի առաջացման բարձր ռիսկ։ Հետևաբար խորհուրդ է տրվում․ անցնել վերահսկիչ թեստ՝ ծննդաբերությունից 4–12 շաբաթ անց, հետագայում սքրինինգ՝ 1–3 տարին մեկ անգամ։ Ինչպե՞ս կարող է Ուիգմորն աջակցել Ձեզ այս փուլում «Ուիգմոր կանանց և երեխաների հիվանդանոց»-ի էնդոկրինոլոգների թիմը մասնագիտացած է հղիների մոտ գլյուկոզի խանգարումների կառավարման մեջ։ Մենք առաջարկում ենք․ ճշգրիտ ախտորոշում, էնդոկրինոլոգի և գինեկոլոգի համատեղ հսկողություն, անհատական սննդակարգ, գլյուկոզի մշտադիտարկման սարքերի կիրառում, անհրաժեշտության դեպքում անվտանգ ինսուլինոթերապիա, հետծննդյան հսկողություն։ Մեր նպատակն է ապահովել անվտանգ և առողջ հղիություն՝ ապագա մոր և երեխայի համար։

Երեխաներ և կենդանիներ․ համատեղ անվտանգ կեցության կանոնները։ Զրուցում ենք Ուիգմոր կանանց և երեխաների հիվանդանոցի վարակաբան Սոսե Մարգարյանի հետ:

Երեխայի աճը առողջության կարևորագույն ցուցանիշներից մեկն է: Երեխայի աճը կախված է բազմաթիվ գործոններից, ինչպես օր․՝ սնուցումը, ժառանգական գործոնը, բավարար քունը, ֆիզիկական ակտիվությունը, երեխայի հոգեբանական վիճակը և երեխայի ընդհանուր առողջական վիճակը (քրոնիկ հիվանդությունների առկայությունը կամ բացակայությունը): Աճի գործում, իհարկե, շատ մեծ դեր են խաղում նաև հորմոնները:Երեխայի կյանքի ընթացքում աճի առավելագույն արագությունը դիտվում է կյանքի առաջին տարվա ընթացքում և կազմում է տարեկան մոտ 25սմ: Կյանքի երկրորդ տարվա ընթացքում երեխայի հասակը ավելանում է մոտ 12,5սմ-ով։ Այնուհետև աճի արագությունը դանդաղում է` կազմելով տարեկան մոտ 4-6սմ։ Աճի զգալի արագացում դիտվում է սեռական հասունացման ընթացքում, երբ աղջիկների մոտ հասակը 1 տարվա ընթացքում ավելանում է միջինում 8-10սմ-ով, իսկ տղաների մոտ` միջինում 10-12սմ-ով: Սեռական հասունացմամբ պայմանավորված ակտիվ աճի այս շրջանը շարունակվում է մոտ 2 տարի, որից հետո աճը կտրուկ դանդաղում է և դեռահասը հասնում է իր վերջնական հասակին: Երեխայի վերջնական հասակը կախված է ծնողների հասակից: Ըստ ծնողների հասակի` կարելի է նաև որոշել երեխայի կանխատեսվող հասակը: Երեխայի բնականոն աճի դեպքում նրա վերջնական հասակը պետք է գտնվի կանխատեսվող հասակից +/- 8,5սմ-ի սահմաններում: Տղաների կանխատեսվող հասակ = (հայրական հասակ+մայրական հասակ) / 2 + 6,5 սմ Աղջիկների կանխատեսվող հասակ= (հայրական հասակ+մայրական հասակ) / 2 - 6,5 սմ Երեխայի աճի հապաղումը կարող է պայմանավորված լինել մի շարք էնդոկրին խնդիրներով, ինչպես օր․՝ աճի հորմոնի անբավարարություն, վահանաձև գեղձի թերֆունկցիա, սեռական հորմոնների անբավարարություն և այլն: Երեխայի աճը հնարավոր է խթանել տարբեր մեթոդներով՝ կախված հապաղման պատճառներից: Երեխայի հասակը և քաշը նշվում է երեխայի զարգացման քարտի հատուկ աղյուսակում՝ յուրաքանչյուր առողջ այցի ժամանակ։ Տվյալների խնամքով գրանցման դեպքում աճի շեղումը հնարավոր է վաղ հայտնաբերել և ավելի արդյունավետ միջամտել։ Հարգելի՛ ծնողներ, հետևողականորեն իրականացրեք երեխայի տարեկան կանխարգելիչ այցերը, որպեսզի մանկաբույժը կամ ընտանեկան բժիշկը գրանցի և գնահատի երեխայի աճի չափանիշները։

Նոյեմբերի 14-ին՝ Շաքարային դիաբետի համաշխարհային օրվան ընդառաջ,«Ուիգմոր կանանց և երեխաների հիվանդանոց»-ը հայտարարում է բաց դռների օր, նվիրված ներզատաբանական մի շարք կարևոր խնդիրների վաղ ախտորոշմանն ու բուժմանը։ Բաց դռների օրը էնդոկրինոլոգի անվճար խորհրդատվության կարող են գրանցվել այն բուժառուները, ովքեր․ Ցանկանում են դիաբետի բուժման և վերահսկման համար կիրառել ինսուլինային պոմպեր և/կամ գլյուկոզի շարունակական մոնիթորինգ (սենսոր), Օգտագործում են ինսուլինային պոմպ, Ունեն դիաբետ և պլանավորում են հղիություն, Ունեն ախտորոշված գեստացիոն դիաբետ (հղիության ընթացքում ախտորոշված դիաբետ), Հղի են և ունեն նախկինում ախտորոշված առաջին կամ երկրորդ տիպի դիաբետ։ Խորհրդատվություններն արվում են միայն նախնական գրանցմամբ։ Գրանցվելու համար զանգահարել՝ 012345678։ Ուիգմոր հիվանդանոցի էնդոկրին ծառայությանը և բժիշկներին կարող եք ծանոթանալ հետևյալ հղումով` https://shorturl.at/0o2Ro։  Հիվանդանոցում ընդգծում են, որ նախաձեռնության նպատակն է բարձրացնել հանրային իրազեկվածությունը դիաբետի բուժման նորագույն տեխնոլոգիաների կիրառման և հասանելության վերաբերյալ՝ հատկապես երեխաների, հղի կամ հղիություն պլանավորող կանանց շրջանում։ «Շաքարային դիաբետը պահանջում է մշտական վերահսկում։ Այսօր մեզ համար առաջնահերթություն է նորարարական տեխնոլոգիաների՝ ինսուլինային պոմպերի և գլյուկոզի շարունակական մշտադիտարկման սարքերի կիրառման հասանելիությունն ապահովել Հայաստանում», - նշում է «Ուիգմոր կանանց և երեխաների հիվանդանոց»-ի էնդոկրինոլոգիական ծառայության պատասխանատու Լուսինե Քալանթարյանը։ Մասնագետի խոսքով՝ հիվանդանոցը ձգտում է ապահովել ծառայությունների բարձր որակ՝ հիմնվելով ապացուցահեն բժշկության և միջազգային լավագույն փորձի վրա, ինչի վառ օրինակն է, վերջերս կայացած «Աճից մինչև սեռահասունացում․ մանկական էնդոկրին համակարգի խանգարումների վարման ժամանակակից մոտեցումները» թեմայով ՇՄԶ-կրեդիտավորված գիտաժողովը՝ նախատեսված մանկաբույժների, մանկական և մեծահասակների էնդոկրինոլոգների համար։ «Մեր նպատակն է ոչ միայն բուժել, այլ նաև կրթել և աշխարհի ժամանակակից մոտեցումները հասանելի դարձնել Հայաստանում մասնագիտական հանրույթի համար», - նշում է Լ. Քալանթարյանը։ «Անհնար է մոտեցումներ փոխել ոլորտում, միայն մի թիմի շրջանակում․ այդ պատճառով մենք այսքան մեծ ուշադրություն ենք դարձնում մասնագիտական հանրույթի ձևավորմանը», - ընդգծում է Լ. Քալանթարյանը։ Ուիգմոր հիվանդանոցում հատուկ ուշադրությամբ են աշխատում նաև ծնողական համայնքի հետ՝ իրազեկելով դիաբետի ախտորոշման վերաբերյալ, որպեսզի յուրաքանչյուր բուժառու հասկանա իր առողջության վերահսկման կարևորությունն ու պատասխանատվությունը։ Նոյեմբերի 14-ին անց կացվող բաց դռների օրը յուրօրինակ առողջապահական և կրթական հարթակ է, որտեղ հիվանդանոցի այցելուները կարող են ստանալ խորհրդատվություն ոչ միայն բուժման, այլև կանխարգելման և նոր մոտեցումների վերաբերյալ։ Բաց դռներին մասնակցությունը՝ նախնական հերթագրմամբ։ Հերթագրվելու համար զանգահարել` 012345678:

Շաքարային դիաբետը քրոնիկ հիվանդություն է, որը բնորոշվում է հիպերգլիկեմիայով՝ արյան գլյուկոզայի բարձրացումով։ Այն առաջանում է ինսուլինի արտազատման խանգարման և/կամ ինսուլինի ազդեցության խանգարման հետևանքով։Ինսուլինը հորմոն է, որն արտադրվում է ենթաստամոքսային գեղձի, այսպես կոչված «Լանգերհանսյան կղզյակների» բետտա-բջիջներում։ Ինսուլինի լիարժեք արտազատումը ոչ և/կամ ինսուլինի անբավարար ազդեցությունը թիրախ-հյուսվածքների վրա առաջացնում է ածխաջրատային, ճարպային և սպիտակուցային փոխանակության խանգարումներ։ ՏԻՊ 1 Այս ժամանակ տեղի է ունենում բետտաբջիջների աուտոիմուն ախտահարում, որի հետևանքով ինսուլինի արտադրությունը օրգանիզմում պրակտիկորեն բացակայում է։ Առավել բնորոշ է երեխաներին։ Բուժումը՝ ինսուլինոթերապիա։ ՏԻՊ 2 Այս ժամանակ խանգարված է ինսուլինի ազդեցությունը և/կամ սեկրեցիան։ Առավել բնորոշ է մեծահասակներին։ Բուժումը՝ շաքար իջեցնող հաբեր։ Արտահայտված ընդհանուր թուլություն Քաշի կտրուկ կորուստ, Ծարավի անհագ զգացում, Շատախմություն, Հաճախամիզություն։ Այս բոլոր գանգատների դեպքում խորհուրդ է տրվում որոշել գլյուկոզան արյան մեջ։  ԻՆՉՊԵ՞Ս ԲՈՒԺԵԼ ՇԱՔԱՐԱՅԻՆ ԴԻԱԲԵՏԸ Շաքարային դիաբետ տիպ 1–ի միակ բուժումը ինսուլինաթերապիան է։ Այն իրականացվում է ենթամաշկային ներարկումների ձևով։ Ինսուլինոթերապիայի ժամանակ խորհուրդ է տրվում՝ 1. օրը 6-8 անգամ չափել գլյուկոզան արյան մեջ, 2. հաշվել սննդում ածխաջրատների քանակը, 3. հաշվի առնել ֆիզիկական ակտիվությունը։ Չկոմպենսացված շաքարային դիաբետի հետևանքով առաջանում են սուր և քրոնիկ բարդություններ։ Սուր բարդություններից է հիպոգլիկեմիան (գլյուկոզայի նորմայից ցածր մակարդակ), ընդհուպ մինչև հիպոգլիկեմիկ կոմա։ Քրոնիկ բարդություններից են՝ 1. Երիկամների ախտահարում (նեֆրոպաթիա); 2. Աչքերի ցանցաթաղանթի ախտահարում (ռետինոպաթիա); 3. Սիրտ-անոթային հիվանդություններ; 4. Ծայրամասային անոթների և նյարդերի ախտահարում: