Առողջության առաջնային պահպանման օղակն առողջապահական համակարգի հիմքն ու հենասյունն է։ Այն իրականացնում է ոչ միայն բուժական եւ կանխարգելիչ միջոցառումներ, այլեւ՝ կարեւոր տեղեկատվական ու կրթական գործառույթ։ Այս օղակի բուժհաստատություններում՝ պոլիկլինիկաներում, քաղաքացին առաջին անգամ առնչվում է առողջապահական համակարգին։ Շատ կարեւոր է, որ այդ փուլում բժշկի ճիշտ աշխատանքի շնորհիվ ձեւավորվի մտածողություն, որ սեփական առողջության նկատմամբ ուշադրությունն ու պարբերական հետազոտությունները կենսական նշանակություն ունեն։ Սա է առողջական խնդիրների առաջացման ռիսկը նվազեցնելու ամենաարդյունավետ ուղին։ 2024 թ. մայիսից Երեւանում գործում են «Ուիգմոր ընտանիքի առողջության կենտրոնի» պոլիկլինիկաները՝ Կենտրոնում, Նոր Նորքում, իսկ այժմ նաեւ՝ Էրեբունի վարչական շրջանում։ Այսպիսով, մայրաքաղաքի բնակիչները կարող են ընտրել իրենց առավել հարմար մասնաճյուղը եւ լիովին անվճար օգտվել ինչպես բուժման, այնպես էլ՝ կանխարգելիչ ծառայություններից (սքրինինգային հետազոտություններ, պատվաստումներ): «Ուիգմոր ընտանիքի առողջության կենտրոնի» բուժական գծով փոխտնօրեն Լիլիթ Մարությանը, Էրեբունու մասնաճյուղի ղեկավար Սոնա Տերմենջյանը եւ Նոր Նորքի մասնաճյուղի ղեկավար Գոհար Պետրոսյանը Մեդիամաքսի հետ զրույցում պատմել են պոլիկլինիկաներում իրականացվող բուժական եւ կանխարգելիչ միջոցառումների մասին՝ ընդգծելով նաեւ առողջության պահպանման մշակույթի կարեւորությունը։ «Հիվանդությունների կանխարգելումն առավել արդյունավետ է թե՛ անհատի, թե՛ բուժհաստատության, թե՛ պետության տեսանկյունից» Լիլիթ ՄարությանԱռողջության առաջնային պահպանման օղակն առողջապահական համակարգի հենասյունն է: Առանց կիրթ, ուժեղ առաջնային օղակի հնարավոր չէ կառուցել արդյունավետ առողջապահական համակարգ, որը պատրաստ է դիմակայել առկա բազմաթիվ մարտահրավերներին: Ցավոք, այս օղակում կան որոշակի խնդիրներ, որոնք պետք է լուծենք միասնական ջանքերով:   Լիլիթ ՄարությանըԼուսանկարը` ՄեդիամաքսԱռաջնային օղակի հիմնական գործառույթներն են հիվանդությունների կանխարգելումը եւ դրանց բուժումը: Ակնհայտ է, որ կանխարգելումն առավել արդյունավետ է թե՛ անհատի, թե՛ բուժհաստատության, թե՛ պետության տեսանկյունից: Կանխարգելիչ միջոցառումների թվում շատ կարեւոր են պատվաստումներն ու սքրինինգները՝ որոշակի տարիքում պարտադիր ստուգումները, որոնք կատարվում են ըստ համապատասխան ժամանակացույցի՝ կախված տարիքից եւ ռիսկի գործոններից: Հայաստանում անպայման պետք է զարգացնել առանց գանգատի հետազոտվելու մշակույթը:Այստեղ է, որ ի հայտ է գալիս առաջնային օղակի եւս մեկ կարեւոր գործառույթ՝ տեղեկատվականն ու կրթականը: Բժիշկն է այն վստահելի անձը, որի պարտականություններից է բուժառուին ապահովել ճշգրիտ, հասանելի եւ հստակ տեղեկատվությամբ՝ հաջորդ կանխարգելիչ այցի, սքրինինգի եւ պատվաստումների վերաբերյալ։ Միեւնույն ժամանակ, բուժառուն եւս պատասխանատու է սեփական առողջության պահպանման համար՝ առաջնորդվելով բժշկի մասնագիտական խորհուրդներով: Ամբողջական նյութը հասանելի է այստեղ։

«Ուիգմոր կանանց և երեխաների հիվանդանոց»-ի բժիշկները Հանրային Հեռուստատեսության եթերում ներկայացնում են թոքաբորբի մասին ամենակարևոր տեղեկությունները՝ առաջին ախտանշանները, ռիսկի գործոնները, ճիշտ կանխարգելումը և մասնագետներին դիմելու կարևորությունը։ Դիտե՛ք տեսանյութը՝

Գեստացիոն դիաբետը առաջին անգամ հղիության ընթացքում հայտնաբերված գլյուկոզի մակարդակի բարձրացումն է։Գեստացիոն դիաբետը զարգանում է հղիությանը բնորոշ հորմոնալ փոփոխությունների հետևանքով և պահանջում է, ինչպես ապագա մայրիկի, այնպես էլ մասնագետների ուշադրությունն ու վերահսկումը։ Ինչո՞ւ է գեստացիոն դիաբետը զարգանում հենց հղիության ընթացքում Հղիության ընթացքում կնոջ օրգանիզմը անցնում է խորքային հորմոնալ վերակառուցումների և փոփոխությունների միջով։ Ընկերքը (պլացենտա) սկսում է արտադրել հղիությունն ապահովելու և պահպանելու համար անհրաժեշտ հորմոններ, սակայն այդ նույն հորմոնները կարող են նվազեցնել բջիջների ինսուլինի նկատմամբ զգայունությունը՝ առաջացնելով կայունություն ինսուլինի հանդեպ, ինսուլինառեզիստենտություն։ Որպեսզի օրգանիզմը հաղթահարի այս վիճակը, ենթաստամոքսային գեղձը պետք է արտադրի ավելի շատ ինսուլին։ Եթե այն չի հասցնում բավարար քանակությամբ արտադրել, արյան մեջ գլյուկոզի մակարդակը բարձրանում է՝ առաջացնելով գեստացիոն դիաբետ։ Կարևոր է նշել, որ գեստացիոն դիաբետը ամենևին ապագա մայրիկի մեղքը չէ։ Այն հղիության բնական գործընթացների բավական հաճախ հանդիպող հետևանք է, որը պարզապես պահանջում է աչալուրջ մասնագիտական վերահսկում։Հղիների համար գլյուկոզի նոր նորմեր․ ինչո՞ւ են դրանք սովորականից ավելի ցածր Հղիության ընթացքում գործում են գլյուկոզի ավելի ցածր նորմեր։ Պատճառը հետևյալն է․ գլյուկոզը հեշտությամբ անցնում է ընկերքի միջով և կարող է ազդել պտղի զարգացման վրա։ Մոր մոտ գլյուկոզի նորմայից բարձր ցուցանիշները կարող են հանգեցնել խնդիրների ինչպես մոր, այնպես էլ ապագա երեխայի մոտ։ Որոնք են հնարավոր խնդիրները․ Պտղի մեծ չափերը (մակրոսոմիա); ծննդաբերության ընթացքի բարդությունները; նորածնի հիպոգլիկեմիայի ռիսկը (մեծ քանակով ինսուլինի պատճառով); հղի կնոջ զարկերակային ճնշման բարձրացումը: Այս ամենից ելնելով միջազգային գործելակարգերը խորհուրդ են տալիս հղիության ընթացքում ավելի խիստ վերահսկել արյան գլյուկոզի մակարդակը և ժամանակին հայտնաբերել ցանկացած շեղում։ Պարտադիր թեստ Հայաստանում․ ի՞նչ է փոխվել 2024 թվականից Հայաստանում բոլոր հղի կանայք պարտադիր պետք է անցնեն օրալ գլյուկոզա-տոլերանտային թեսթ (ՕԳՏԹ)՝ հղիության 24–28 շաբաթում, անկախ նրանից՝ ունեն ռիսկի գործոններ, թե ոչ։ Սա կարևոր քայլ է բարդությունների կանխարգելման ուղղությամբ, քանի որ գեստացիոն դիաբետը շատ հաճախ չի ունենում արտահայտված ախտանիշներ։ Կինը կարող է իրեն լավ զգալ և չկասկածել շաքարի բարձրացման մասին։ ՕԳՏԹ-ը թույլ է տալիս ճշգրիտ հասկանալ՝ արդյոք օրգանիզմը ճիշտ է արձագանքում գլյուկոզի ծանրաբեռնվածությանը։Ինչո՞ւ է կարևոր ժամանակին հայտնաբերել գեստացիոն դիաբետը Հղիության ընթացքում գլյուկոզի բարձր մակարդակը կարող է առաջացնել մի շարք բարդություններ․ պտղի չափերի արագ աճ (մակրոսոմիա), ծննդաբերության բարդություններ, պտղաջրերի քանակի մեծացում նորածնի հիպոգլիկեմիայի ռիսկ, բարձրացած ճնշում և պրեէկլամպսիա, կեսարյան հատման և վաղաժամ ծննդաբերության հավանականության մեծացում։ Ժամանակին հայտնաբերման և ճիշտ կառավարման դեպքում հնարավոր է այս բոլոր բարդություններից խուսափել։ Գեստացիոն դիաբետի վերահսկում և բուժում Գեստացիոն դիաբետ ունեցող կանանց մեծ մասը հաջողությամբ կառավարում է արյան մեջ գլյուկոզի մակարդակը՝ ճիշտ սննդակարգի և ֆիզիկական ակտիվության միջոցով։ Եթե այս միջոցները բավարար չեն, կարող է նշանակվել ինսուլին։ Կարևոր է իմանալ․ ինսուլինը ժամանակավոր է և չի առաջացնում կախվածություն, լիովին անվտանգ է պտղի համար, նշանակվում է միայն մասնագետի հսկողությամբ։ Կանանց մեծ մասը դադարեցնում է ինսուլինը ծննդալուծումից հետո, երբ գլյուկոզի մակարդակը վերադառնում է նորմայի։ Արդյո՞ք պետք է վերահսկվել ծննդաբերությունից հետո Հաճախ ծննդաբերությունից հետո գլյուկոզի մակարդակը կայունանում է, վերադառնալով նորմին, սակայն պետք է հիշել, որ գեստացիոն դիաբետի պատմություն ունեցող կանայք ունեն հետագայում 2-րդ տիպի դիաբետի առաջացման բարձր ռիսկ։ Հետևաբար խորհուրդ է տրվում․ անցնել վերահսկիչ թեստ՝ ծննդաբերությունից 4–12 շաբաթ անց, հետագայում սքրինինգ՝ 1–3 տարին մեկ անգամ։ Ինչպե՞ս կարող է Ուիգմորն աջակցել Ձեզ այս փուլում «Ուիգմոր կանանց և երեխաների հիվանդանոց»-ի էնդոկրինոլոգների թիմը մասնագիտացած է հղիների մոտ գլյուկոզի խանգարումների կառավարման մեջ։ Մենք առաջարկում ենք․ ճշգրիտ ախտորոշում, էնդոկրինոլոգի և գինեկոլոգի համատեղ հսկողություն, անհատական սննդակարգ, գլյուկոզի մշտադիտարկման սարքերի կիրառում, անհրաժեշտության դեպքում անվտանգ ինսուլինոթերապիա, հետծննդյան հսկողություն։ Մեր նպատակն է ապահովել անվտանգ և առողջ հղիություն՝ ապագա մոր և երեխայի համար։

Երեխաներ և կենդանիներ․ համատեղ անվտանգ կեցության կանոնները։ Զրուցում ենք Ուիգմոր կանանց և երեխաների հիվանդանոցի վարակաբան Սոսե Մարգարյանի հետ:

Երեխայի աճը առողջության կարևորագույն ցուցանիշներից մեկն է: Երեխայի աճը կախված է բազմաթիվ գործոններից, ինչպես օր․՝ սնուցումը, ժառանգական գործոնը, բավարար քունը, ֆիզիկական ակտիվությունը, երեխայի հոգեբանական վիճակը և երեխայի ընդհանուր առողջական վիճակը (քրոնիկ հիվանդությունների առկայությունը կամ բացակայությունը): Աճի գործում, իհարկե, շատ մեծ դեր են խաղում նաև հորմոնները:Երեխայի կյանքի ընթացքում աճի առավելագույն արագությունը դիտվում է կյանքի առաջին տարվա ընթացքում և կազմում է տարեկան մոտ 25սմ: Կյանքի երկրորդ տարվա ընթացքում երեխայի հասակը ավելանում է մոտ 12,5սմ-ով։ Այնուհետև աճի արագությունը դանդաղում է` կազմելով տարեկան մոտ 4-6սմ։ Աճի զգալի արագացում դիտվում է սեռական հասունացման ընթացքում, երբ աղջիկների մոտ հասակը 1 տարվա ընթացքում ավելանում է միջինում 8-10սմ-ով, իսկ տղաների մոտ` միջինում 10-12սմ-ով: Սեռական հասունացմամբ պայմանավորված ակտիվ աճի այս շրջանը շարունակվում է մոտ 2 տարի, որից հետո աճը կտրուկ դանդաղում է և դեռահասը հասնում է իր վերջնական հասակին: Երեխայի վերջնական հասակը կախված է ծնողների հասակից: Ըստ ծնողների հասակի` կարելի է նաև որոշել երեխայի կանխատեսվող հասակը: Երեխայի բնականոն աճի դեպքում նրա վերջնական հասակը պետք է գտնվի կանխատեսվող հասակից +/- 8,5սմ-ի սահմաններում: Տղաների կանխատեսվող հասակ = (հայրական հասակ+մայրական հասակ) / 2 + 6,5 սմ Աղջիկների կանխատեսվող հասակ= (հայրական հասակ+մայրական հասակ) / 2 - 6,5 սմ Երեխայի աճի հապաղումը կարող է պայմանավորված լինել մի շարք էնդոկրին խնդիրներով, ինչպես օր․՝ աճի հորմոնի անբավարարություն, վահանաձև գեղձի թերֆունկցիա, սեռական հորմոնների անբավարարություն և այլն: Երեխայի աճը հնարավոր է խթանել տարբեր մեթոդներով՝ կախված հապաղման պատճառներից: Երեխայի հասակը և քաշը նշվում է երեխայի զարգացման քարտի հատուկ աղյուսակում՝ յուրաքանչյուր առողջ այցի ժամանակ։ Տվյալների խնամքով գրանցման դեպքում աճի շեղումը հնարավոր է վաղ հայտնաբերել և ավելի արդյունավետ միջամտել։ Հարգելի՛ ծնողներ, հետևողականորեն իրականացրեք երեխայի տարեկան կանխարգելիչ այցերը, որպեսզի մանկաբույժը կամ ընտանեկան բժիշկը գրանցի և գնահատի երեխայի աճի չափանիշները։